مقدمه اي بر ديرينه شناسي:

   به آثار موجودات ( گياهان، جانوران و آغازيان) كه از زمانهاي گذشته (چند ميليون سال) سنگواره يا فسيل (Fossil) گفته مي شود. از خصوصيات مهم موجودات براي فسيل شدن داشتن قسمتهاي مقاوم در مقابل تجزيه شدن و دفن در رسوبات است. فسيلهايي كه داراي پخش جغرافيايي زياد و بازه زماني محدود باشند فسيل راهنما(Index Fossil) گفته مي شود.  سن فسيلهاي مورد مطالعه 560ميليون سال پيش تا 1ميليون سال اخير مي باشد.

 علم ديرينه شناسي (Paleontology) بخشي از علم زمين شناسي مي باشد كه مطالعه و شناسايي فسيلها را چه در مقياس ماكروسكوپي و چه ميكروسكوپي بر عهده دارد. از علم ديرينه شناسي در اكتشاف نفت و گاز براي نوشتن پيش بيني حفاري چاه، تشخيص سن نسبي سنگ مخزن، تعيين سنگ پوشش، شناسايي گسل ، تعيين ضخامت سازند حاوي هيدروكربور استفاده مي شود.

ميكروفسيل فرامينيفرا (جنسNummulites sp. )

شرح وظايف اداره فسيل شناسي:

اداره فسيل شناسي بخشي از اداره كل مطالعات و تحقيقات زمين شناسي و ژئوشيمي مي باشد. در اداره فسيل شناسي مديريت اكتشاف بر روي  راسته روزن بران (Order Foraminifera) – جلبكها (Algae) -پالينومورفها( Palynomorph)(آثار گرده و هاگ گياهان گذشته، آكريتاركها و كيتنوزوآها، اسكلوكودونتها) و نانو فسيلها (Nanofossil)  مطالعات ميكروسكوپي صورت مي گيرد.

فعاليتهاي اداره فسيل شناسي به چهار بخش اصلي مطالعه نمونه هاي صحرايي و تهيه نمودار پخش آنها -  مطالعه خرده هاي حفاري چاهها و تهيه پالئولاگ چاه – تهيه نمودارهاي تطابقي – آرشيو كردن نمونه هاي سنگها ، خرده ها (Cutting) و  مغزه هاي حفاري(Core) - انتشارات مي باشد كه در ذيل به شرح هر كدام مي پردازيم:

      كارشناس در حال مطالعه با ميكروسكوپ   

  ميكروسكوپ پلاريزان

جعبه اسلايدهاي ميكروسكوپي  

 اسلايد ميكروسكوپي از خرده هاي حفاري

1 - مطالعه نمونه هاي صحرايي و تهيه نمودار پخش (Range Chart ):

 جهت اكتشاف نفت و گاز نمونه هايي كه در مطالعات زمين شناسي صحرايي تحت عنوان برشهاي چينه شناسي برداشت مي گردد به اين اداره ارسال گرديده و از همه نمونه ها مقاطع ميكروسكوپي جهت مطالعه فسيل شناسي تهيه مي گردد. كارشناسان اين اداره كه همگي دانش آموخته رشته فسيل شناسي مي باشند ميكروفسيلهاي موجود كه مهمترين آنها فرامينيفرها مي باشندرا در مقاطع ميكروسكوپي شناسايي و با استفاده از آنها سن نسبي سنگها – بيوزون و سازندي كه اين سنگها به آن متعلق هستند را مشخص مي كنند. بر اساس اين ميكروفسيلها نمودار پخش (Range Chart ) آنها تهيه مي گردد. نمودار پخش بازه زماني فسيلها موجود در سنگها و فراواني انها را نشان مي دهند همچنين از اين ميكرو فسيلها توسط دوربين هاي ديجيتال ميكروسكوپي عكس تهيه مي گردد و پس از آن گزارشي بر اساس مطالعات انجام گرفته شده به همراه مجموعه عكسهاي ميكروفسيلها نوشته مي گردد.

   نمودار پخش يك برش چينه شناسي

2 -  مطالعه خرده هاي حفاري چاهها و تهيه پالئولاگ ( Paleolog ):

 هنگام حفاري چاههاي اكتشافي سنگهاي حفاري شده ي لايه هاي زمين كه بصورت خرد شده هستند توسط گل حفاري به سطح زمين مي رسد. در اصطلاح زمين شناسي  به اين سنگهاي خرد شده خرده هاي حفاري يا كنده هاي حفاري و به اصطلاح انگليسي (Cutting sample  يا Ditch sample ) گفته مي شود. ازاين خرده هاي حفاري توسط تكنسين اسلايد ساز سر چاه مقطع نازك ميكروسكوپي تهيه مي گردد كه هر چه سريعتر توسط زمين شناس سر چاه  جهت تعيين سن و سازند مطالعه گردد.  اين مقاطع و كليه خرده هاي حفاري به تهران منتقل شده و از كليه خرده هاي حفاري مقاطع ميكر و سكوپي تهيه مي گردد و توسط كارشناسان اين اداره مطالعه و با استفاده از ميكرو فسيلها سن نسبي – بيوزون و سازند لايه هاي حفاري شده و راس سازند ها مشخص مي گردد. ما حصل اين مطالعه تهيه پالئو لاگ چاه با مقياس 1000: 1 است. يك پالئو لاگ نشانگر سنگ شناسي – ميكرو فسيل ها- بايوزونها – لاگهاي گاما ري و سونيك يك چاه از ابتداي حفاري تا عمق نهايي حفاري يك چاه مي باشد. از ميكرو فسيلهاي موجود در خرده هاي حفاري نيز عكسهاي ميكروسكوپي تهيه مي گردد  و پس از آن گزارشي بر اساس مطالعات انجام گرفته شده به همراه مجموعه عكسهاي ميكروفسيلها نوشته مي گردد.

   پالئولاگ يك چاه

3- تهيه نمودارهاي تطابقي (Correlation Charts ):

 پس از تهيه نمودار پخش فراواني برشها ي  چينه شناسي  سطح الارضي  و يا پالئولاگهاي چاهها بر اساس نياز اكتشاف نفت و گاز چاههاي مختلف و يا برش هاي سطح الارضي مختلف با همديگر تطابق ( Correlation  ) داده مي شوندتا ادامه لايه هاي زمين شناسي در جهت جانبي جغرافيايي تعيين گردد.

نمودار تطابقي سه چاه با يكديگر

4- آرشيو نمونه ها:

كليه نمونه هاي برداشت شده در ماموريتهاي زمين شناسي سطح الارضي و تمامي خرده هاي حفاري و مغزه ها از چاههاي حفاري شده در كشورمان در انبار موجود در ري بايگاني شده تا در موقع لزوم مورد استفاده قرار گيرد بدين منظور از مغزه هاي موجود فيلم برداري گرديده  و در سامانه اطلاعات بالادستي بار گذاري مي گردد.

        انبار نمونه ها

           مغزه هاي گرفته شده از چاه

تحقيقات و انتشارات:

متخصصين اين اداره با دانشگاههاي كشور همكاري داشته و در تربيت دانشجويان دوره هاي فوق ليسانس و دكترا با توجه به ضوابط مشاوره انجام مي دهند همچنين از سال 1343 (1964) تا كنون 15 جلد كتاب در زمينه ميكروپالئونتولوژي توسط اين اداره تهيه و به همت شركت ملي نفت ايران منتشر شده است .

                  دو جلد از كتابهاي منتشر شده اداره